Αυτοδιοίκηση και ολοκληρωμένη προστασία από καταστροφές

* του Στέργιου Κεχαγιά

Ένα ερώτημα που οφείλουμε να απαντήσουμε, καταρχήν, είναι το αν χρειάζεται η Αυτοδιοίκηση να αναλάβει δράσεις για την πρόληψη και το μετριασμό των καταστροφών; Μήπως αρκεί να συμβάλει στη διαχείριση της κατάστασης έκτακτης ανάγκης και την αντιμετώπιση των επιπτώσεων, όταν η καταστροφή συμβεί;

Το ερώτημα αυτό είναι κρίσιμο, δεδομένου μάλιστα ότι οι δράσεις πρόληψης δύσκολα κερδίζουν την προσοχή και τη συναίνεση του πληθυσμού. Καταρχήν, ο πληθυσμός, κατά κανόνα, θεωρεί ότι το να υποστεί η περιοχή μια καταστροφή αποτελεί ένα μακρινό και απίθανο ενδεχόμενο, ιδίως μάλιστα αν δεν έχει τέτοια πρόσφατη εμπειρία. ‘Έτσι, λοιπόν, δύσκολα δικαιολογεί την ανάλωση πόρων για προληπτικές δράσεις, ενώ υπάρχουν άλλες πιεστικές καθημερινές ανάγκες. Πολύ λιγότερο, αποδέχεται τους περιορισμούς, τις δεσμεύσεις που συνεπάγονται οι προληπτικές δράσεις, όπως αυστηρότεροι όροι και περιορισμοί δόμησης, κανόνες στη χρήση και λειτουργία εγκαταστάσεων, κατάλληλα κριτήρια και κατευθύνσεις στις αναπτυξιακές επιλογές.

Το πολιτικό όφελος, λοιπόν, από την προληπτική δράση είναι συχνά πολύ μικρά, ιδίως μάλιστα αν η δράση αυτή είναι επιτυχημένη και η καταστροφή δεν συμβεί. Τα οφέλη από την αποτροπή μιας καταστροφής δεν γίνονται αντιληπτά, επειδή το να μην συμβεί καταστροφή θεωρείται αναμενόμενο και αυτονόητο.

Είναι αλήθεια ότι η επιτυχημένη διαχείριση της κατάστασης έκτακτης ανάγκης, αφού συμβεί μια καταστροφή, προβάλλεται και δημιουργεί πολιτικά οφέλη ευκολότερα. Στην περίπτωση που η καταστροφή συμβεί, μπορούν ακόμη να προκύψουν σημαντικά πολιτικά οφέλη, εάν είχαν ληφθεί προληπτικά μέτρα που οδήγησαν σε μετριασμό των επιπτώσεων.

Δεν είναι όμως αποδεκτό μια σύγχρονη κοινωνία να έχει ως αφετηρία σχεδιασμού και δράσεων πολιτικής προστασίας την καταστροφή, δηλαδή να αποδέχεται μεγάλες άμεσες απώλειες, συχνά ανεπίστρεπτες, και ανεξέλεγκτες μεσο-μακροπρόθεσμες πολεοδομικές, οικονομικές, κοινωνικές, αναπτυξιακές συνέπειες. Οι πολίτες αναμένουν από τους αιρετούς εκπροσώπους τους να περιορίσουν την πιθανότητα καταστροφής, αλλά και να διαχειριστούν αποτελεσματικό την κατάσταση, αν η καταστροφή συμβεί.

Έρευνες έχουν δείξει ότι, σε περιόδους κρίσης, ο πληθυσμός απευθύνεται κατά προτεραιότητα στον Δήμο. Όταν λοιπόν η καταστροφή έρθει, το πολιτικό κόστος για τους τοπικούς άρχοντες μπορεί να είναι πολύ μεγάλο. Εξάλλου, μια άλλη σύγχρονη κατεύθυνση που οδηγεί προς μια ολοκληρωμένη θεώρηση μιας καταστροφής σε όλες τις φάσεις τους, έχει να κάνει με τη βιώσιμη ανάπτυξη. Οι καταστροφές εξανεμίζουν μελλοντικούς πόρους, αλλοιώνουν το περιβάλλον, καταστρέφουν υλικά και άυλα αγαθά μεγάλης αξίας (πολιτισμικής, ιστορικής, περιβαλλοντικής), έχουν μακροπρόθεσμες κοινωνικές, οικονομικές και αναπτυξιακές επιπτώσεις που μπορεί να μετακυληθούν από τόπο σε τόπο και από γενιά σε γενιά. Η αποτροπή τους είναι βασικό στοιχείο της βιώσιμης ανάπτυξης.

Η θεώρηση των δράσεων πρόληψης και μετριασμού των καταστροφών, στο πλαίσιο της βιώσιμης ανάπτυξης, είναι η σύγχρονη πρόκληση που καλεί για συνδυασμένες δράσεις σε όλα τα επίπεδα, από το τοπικό στο παγκόσμιο.

* Ο Στέργιος Κεχαγιάς είναι Ειδικός Σύμβουλος του Δημάρχου Παγγαίου